Πέμπτη 18 Ιουλίου 2024

Κριτική αποτίμηση στην ποιητική συλλογή της Μαρίας Αργυρακοπούλου «Αποτυπώματα στο πουθενά»

Η Μαρία Αργυρακοπούλου, μάς συστήθηκε, εκδοτικά, ως ποιήτρια το 2019 με την ποιητική συλλογή της «Αποτυπώματα στο πουθενά» από τις «Χρόνος Εκδόσεις». Μια συλλογή αξιόλογη με δομημένο λυρικό λόγο, όμορφους συμβολισμούς, αγγίζει με ιδιαίτερο και προσωπικό τόνο τις υπαρξιακές, κοινωνικές και ερωτικές αναζητήσεις της μέσα από βιωμένες καταστάσεις, μνήμες, προσμονές και ματαιώσεις. 

“Με σημαία τον ασύνορο λόγο  [σελ. 5]
στο άπειρο πορευόμαστε
της ελπίδας.”
 
Ο ασύνορος λόγος που στήνει γέφυρες στο άπειρο ανιχνεύοντας την ελπίδα της ουσιαστικής ζωής. Η ποιήτρια αναδεικνύει στα «Αποτυπώματα’ την αντίθεση και τη σύγκρουση  ανάμεσα στην αστική αποξένωση και τη φυσική αρμονία . Με έντονα λυρικό και νοσταλγικό ύφος , με αποχρώσεις μελαγχολίας αλλά και ελπίδας. 

«Να ακούς με τα μάτια   [σελ. 7] 
να βλέπεις με την καρδιά
να αισθάνεσαι με το νου
έτσι που το φως
να προσεγγίζει το «εμείς
[…] με φόντο τον αχό της χαράς
και τη φλόγα του πάθους». 

Στίχοι που έχουν έναν έντονα λυρικό και φιλοσοφικό χαρακτήρα, βαθύτερης επικοινωνίας, ενσυναίσθησης και αληθινής σύνδεσης ανάμεσα σε δύο ανθρώπους. Το άκουσμα μεταφέρεται εδώ από τα αυτιά στα μάπα ως παρατήρηση που μπορεί να αποκαλύψει όσα δεν λέγονται με λέξεις. Η όραση μέσω της καρδιάς φανερώνει  τη δύναμη του συναισθήματος και της ενσυναίσθησης. Η ένωση των αισθήσεων οδηγεί στο "εμείς". Ο "αχός της χαράς" είναι ηχητική εικόνα που δηλώνει μια **ζωηρή, γεμάτη ζωή κατάσταση.  Η "φλόγα του πάθους" είναι μια δυνατή **μεταφορά της επιθυμίας  και της έντασης που συνοδεύει την αληθινή αγάπη. Ο τόνος του ποιήματος είναι τρυφερός, ονειρικός και βαθιά φιλοσοφικός .
 
«Ακριβή συντροφιά μου η ακοίμητη θάλασσα  [σελ. 9]
αεικύμαντη και πανώρια
να σου υποβάλει τον σεβασμό
να σου εμπνέει αξιοπρέπεια
να σου εκπνέει αγάπη.» 

Η θάλασσα παρουσιάζεται ως μια «ακριβή συντροφιά», που σημαίνει πως είναι πολύτιμη και διαχρονική για το ποιητικό υποκείμενο. Η θάλασσα εδώ δεν είναι μόνο φυσικό στοιχείο αλλά και σύμβολο της ίδιας της ζωής, με τις συνεχείς εναλλαγές της, τις προκλήσεις της. Το ποίημα μιλάει για τη δύναμη της φύσης να λειτουργεί ως μέσο εσωτερικής κάθαρσης και μετάβασης. 

«Λατρεύω τις στιγμές  [σελ.11]
λίγο πριν απ' το χάραμα
πριν αναγεννηθεί το φως
τότε που νοερά ταξιδεύω μακριά
απ' τα τείχη της άχαρης πόλης
δίπλα στη θάλασσα
σ' κείνο το βράχο που σμίξαμε
και με άγγιξες στην ψυχή
στο μυαλό
και στο σώμα.» 

Η ποιήτρια εδώ εκφράζει μια στιγμή εσωτερικής αναζήτησης, όπου η νύχτα παραχωρεί τη θέση της στο φως, συμβολίζοντας τη μετάβαση και την αναγέννηση. Περιγράφεται η ανάγκη να ξεφύγει από την «άχαρη πόλη», ένας χώρος που αντιπροσωπεύει την καθημερινότητα, τη ρουτίνα, ίσως και την αποξένωση. Το ταξίδι είναι νοερό, δείχνοντας ότι η σκέψη και η μνήμη γίνονται μέσα απόδρασης. Ο βράχος δίπλα στη θάλασσα έναν τόπο γεμάτο συναισθηματική σημασία, όπου έχει βιώσει μια έντονη ερωτική ή συναισθηματική εμπειρία. Η θάλασσα, διαχρονικό σύμβολο της ζωής, της ελευθερίας και των συναισθημάτων, λειτουργεί ως σκηνικό της ένωσης αυτής. Είναι μια ωδή στη μαγεία της στιγμής πριν από την αυγή, τότε που η σκέψη περιπλανιέται ελεύθερη, μακριά από τους περιορισμούς της καθημερινότητας. Είναι μια ωδή στη στιγμή που η εσωτερική αναζήτηση βρίσκει γαλήνη μέσα στη δύναμη του "μαζί". 

«Μιαν άνοιξη  [σελ. 13]
Τη σιωπή μου θα ντυθώ κατάσαρκα
κι απ' τα στημένα ερμάρια
που επαναπαύονται των αγγελιοφόρων τα μαντάτα
θα δραπετεύσω μιαν άνοιξη
μακριά απ' της μέρας το ποδοβολητό
στο ξέφωτο της νύχτας.» 

Το ποίημα εκφράζει την ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει από τον εκκωφαντικό θόρυβο και το άγχος της καθημερινότητας και να βρει ένα προσωπικό καταφύγιο μέσα στη σιωπή και τη δημιουργία.
Η ποίηση και η μνήμη λειτουργούν ως μέσα παρηγοριάς και επιβίωσης, καθώς μέσα από το άλγος γεννιέται το όνειρο και η ελπίδα. 

"Κατερίνα"  [σελ. 16] 

«Χειμωνιάτικο απόγευμα
μ' ένα μακρύ βαρύ παλτό
κασκόλ κι ομπρέλα
περιπλανήθηκα ξανά στους αναμνήσεις τις σκέψεις.
 Βάδιζα γρήγορα
πολύ γρήγορα
ώστε να αποφύγω τη βροχή
που σμίγει με το βλέμμα μου
κάθε φορά που παρευρίσκομαι
μες στα στενά των Ιλισίων.
Εκεί που κάποτε κάναμε όνειρα
για μας
για τους πολλούς
για τους αποκλεισμένους
σίγουροι πως θα τον αλλάξουμε τον κόσμο.
Θα τον αλλάξουμε τον κόσμο Κατερίνα μου
αυτό ποθούσαμε
αυτό λέγαμε
αυτό συνεχίζω να σου λέω
όπως τότε και τώρα
παρόλο που Εσύ μας άφησες νωρίς.» 

Το εξαιρετικό αυτό ποίημα «Κατερίνα» είναι ένας αποχαιρετισμός αλλά και μια υπόσχεση. Μέσα από τη θλίψη, αναδύεται μια επίμονη πίστη σε ένα όνειρο που δεν πρέπει να σβήσει. Ο αφηγητής συνεχίζει τον δρόμο του, με τις αναμνήσεις να τον βαραίνουν, αλλά και να τον κρατούν ζωηρό μέσα στις διακλαδώσεις της ζωής. 

"Εσένα ρώτα"  [σελ. 21] 

«Αν θες να μάθεις πως μεγάλωσα
ρώτα τη γη που με έθρεψε
τα άνθη ρώτα της ακοίμητης πέτρας
που ποτίστηκαν με αμόλευτα δάκρυα
τα δάση ρώτα
τα βουνά
τα λαγκάδια
κι ακόμα τον άνεμο που ολημερίς δροσίζονταν
με τ’ αηδονιού το κελάηδημα […]
Αν θες να μάθεις πως αναπνέω
Εσένα ρώτα
που με άγγιξες ως φως της αυγής
κι ως υπέρλαμπρο άστρο της νύχτας.» 

Το "Εσένα ρώτα" είναι μια στοχαστική και συναισθηματική εξερεύνηση της ανθρώπινης ύπαρξης, της μνήμης και της προσωπικής εμπειρίας. Η ποιήτρια χρησιμοποιεί έντονες εικόνες από τη φύση για να αποδώσει το ταξίδι της ζωής του και να εκφράσει πώς διαμορφώθηκε ως άνθρωπος. 
"Αν θες να μάθεις πως μεγάλωσα / ρώτα τη γη που με έθρεψε..." 
Η ποιήτρια ξεκινάει με μια εσωτερική αναζήτηση της ταυτότητας, ζητώντας από τον άλλον, τον αναγνώστη ή από έναν συνομιλητή ίσως, να στραφεί στη φύση για απαντήσεις. Η γη, τα άνθη της πέτρας, τα δάση, τα βουνά και τα λαγκάδια γίνονται σύμβολα εμπειριών και δυσκολιών που διαμόρφωσαν την ποιήτρια. Τα άνθη της πέτρας υποδηλώνουν ομορφιά που γεννιέται μέσα από τον πόνο, ενώ τα αμόλευτα δάκρυα συμβολίζουν ίσως αγνές, πικρές εμπειρίες που δεν έχουν διαφθαρεί. Η φύση εδώ δεν είναι απλά ένα σκηνικό, αλλά ένας ζωντανός μάρτυρας της πορείας της ποιήτριας, φορέας των αναμνήσεων και των συναισθημάτων της. 
"...τον άνεμο / που ολημερίς δροσίζονταν
με τ’ αηδονιού το κελάηδημα..." 
Ο άνεμος γίνεται μεταφορά για το πέρασμα του χρόνου και την αέναη κίνηση της ζωής. Το κελάηδημα του αηδονιού προσδίδει έναν τόνο ευαισθησίας και καλλιτεχνικής έμπνευσης, ενώ τα όνειρα άδηλα που χαράσσονται με κατάνυξη υποδηλώνουν την εσωτερική ζωή και τα ανείπωτα συναισθήματα που συνοδεύουν την καθημερινότητα. 
"Αν θες να μάθεις πως αναπνέω
Εσένα ρώτα..." 
Εδώ το ποίημα αποκτά έναν πιο προσωπικό και συναισθηματικό τόνο. Η αναπνοή – το πιο θεμελιώδες σημάδι ζωής – συνδέεται με την ύπαρξη ενός Εσύ. Το άγγιγμα αυτού του προσώπου μοιάζει να δίνει ζωή στην ποιήτρια, παρομοιαζόμενο με το φως της αυγής και το υπέρλαμπρο άστρο της νύχτας. Αυτές οι εικόνες συμβολίζουν την ελπίδα, το θαύμα της νέας αρχής και την καθοδήγηση μέσα στο σκοτάδι.
Οι εικόνες της φύσης λειτουργούν ως μεταφορές για συναισθήματα και εμπειρίες. Από τη γενική αναφορά στη φύση, το ποίημα καταλήγει σε έναν άκρως προσωπικό τόνο, φέρνοντας στο προσκήνιο την έννοια της αγάπης ή της βαθιάς σχέσης. Το "Εσένα ρώτα" είναι ένα υπαρξιακό και λυρικό ποίημα που διερευνά το πώς οι εμπειρίες και οι σχέσεις μας καθορίζουν ποιοι είμαστε. 

«Στ’ ακρογιάλια του χρόνου   [σελ. 38]
άφησες τα παράτολμα ίχνη σου
έχοντας ωστόσο τη βαθιά επίγνωση
πως το κύμα
αργά
θα τα σβήσει.» 

Στίχοι εξαίρετοι, στίχοι λιτοί, που αποπνέουν μια έντονη αίσθηση περατότητας και στοχασμού πάνω στο χρόνο και την ανθρώπινη ύπαρξη. Ο χρόνος προσωποποιείται σαν μια απέραντη θάλασσα, και τα «ακρογιάλια» του είναι τα όρια, τα σημεία όπου ο χρόνος συναντά το πεπερασμένο, το τώρα. Είναι εκεί που ο άνθρωπος τολμά να αφήσει το στίγμα του, ίσως με πράξεις, λόγια ή δημιουργίες. 

«Σε θέλω απόψε  [σελ. 54]
να μοιραστώ τη νύχτα του φθινοπώρου
μαζί σου.
Να σου χαρίσω τα πάντα
για την κάθε φορά
που χορεύω ταγκό με τα μάτια σου
να σε γευτώ γυμνό
με τα σεντόνια στο πάτωμα
ν' αχνίζουνε πάθος. 
Να εξερευνήσω κάθε γωνιά 
του κορμιού σου 
τόσο που η φαντασία 
να μην επαρκεί [...] 
Ο ιδρώτας του πόθου μου 
κυλάει μονάχα για σένα
καθώς σε φιλώ 
και υμνώ στον αέρα 
τ' ακριβό όνομά σου."

Εδώ αποτυπώνεται ένα υπέροχο ποίημα που αποπνέει έντονο ερωτισμό και πάθος. Η γλώσσα είναι γεμάτη ένταση, χρησιμοποιώντας αισθησιακές εικόνες και σωματικές μεταφορές που τονίζουν τη λαχτάρα του ποιητικού υποκειμένου. Το ποιητικό «εγώ» παρουσιάζει την ερωτική του επιθυμία ως κάτι επιτακτικό και ακατανίκητο.
«Να σε γευτώ γυμνό»
Υποδηλώνει την ερωτική επιθυμία αλλά και μια ανάγκη για πλήρη οικειότητα.
«Τόσο που η φαντασία να μην επαρκεί»
Η πραγματικότητα του έρωτα είναι πιο έντονη και πιο δυνατή από κάθε φαντασίωση.
«Υμνώ στον αέρα τ' ακριβό όνομά σου»
Ο έρωτας αγγίζει σχεδόν τη σφαίρα του ιερού, καθώς η ερωτική συνάντηση μετατρέπεται σε μια μορφή λατρείας.
 «Χορεύω ταγκό με τα μάτια σου»  
Μια έντονη οπτική εικόνα, όπου το βλέμμα αποκτά ερωτική δυναμική, όπως στο ταγκό, έναν χορό γεμάτο ένταση και πάθος. Το «ταγκό» δεν είναι απλώς ένας χορός, αλλά συμβολίζει την ένταση της ερωτικής σχέσης, τη σαγήνη και τη διάρκειά της των σωμάτων.
Το ποίημα είναι ένας λυρικός ύμνος στον έρωτα, όπου η επιθυμία γίνεται σχεδόν ιεροτελεστία.
Συνδυάζει αισθησιασμό, πάθος και ποίηση, δημιουργώντας μια ερωτική εξομολόγηση που παραμένει χαραγμένη στη μνήμη του αναγνώστη. 

Η ποιήτρια όπως μας συστήνεται στην πρώτη της συλλογή με τίτλο «Αποτυπώματα στο πουθενά» μοιάζει να βαδίζει με συνέπεια σε ένα προσωπικό, υπαρξιακό και ερωτικά φορτισμένο ποιητικό μονοπάτι. Στα ποιήματά της, ο πόθος, ο χρόνος, το ταξίδι και η μνήμη δεν είναι απλώς θεματικά μοτίβα, αλλά εσωτερικές, βιωμένες ίσως καταστάσεις που διαπνέουν το λόγο της. Η γραφή της είναι άμεση, αυθεντική και ειλικρινής και χαρακτηρίζεται από μια αίσθηση εσωτερικής ανάτασης αλλά και αντίστασης απέναντι στη φθορά. Οι ωραίες εικόνες από τη φύση (θάλασσα, άνεμος, χάραμα, φως,) και τον έρωτα συνομιλούν αρμονικά με τα συναισθηματικά της τοπία. Αναδύεται έτσι η εικόνα μιας γυναίκας που δεν γράφει για να εντυπωσιάσει, αλλά για να καταθέσει ειλικρινά την εσωτερική της ανάγκη. Τις ηδονές, τις οδύνες, τα όποια κενά, και την ελπίδα, με πρόσωπο καθαρό και στραμμένο στο φως. 

Στο πρώτο αυτό ποιητικό της ταξίδι, διακρίνεται μια γλωσσική αμεσότητα και μια διάθεση ερωτικού και υπαρξιακού στοχασμού, στοιχεία που προοιωνίζονται έναν λόγο με εξελικτικό βάθος και αυθεντική αναζήτηση. 

Ας αφουγκραστούμε με προσοχή τα όμορφα αυτά «αποτυπώματά» της και ας της ευχηθούμε καλή συνέχεια στις ποιητικές της αγωνίες, τις ευαισθησίες και ιχνηλασίες της. 

Τάκης Τσαντήλας  /  17.07.2024